System przeciwdziałania korupcji – czy warto go wdrażać?
(Przemysł Zarządzanie Środowisko, 2011 listopad-grudzień, autor: dr Krystyna Stephens)
System przeciwdziałania korupcji to część systemu zarządzania, ukierunkowana na zapewnienie zaufania, że organizacja wdrożyła rozwiązania eliminujące lub w znacznym stopniu ograniczające możliwość występowania zjawisk korupcyjnych. Co więcej, rozwiązania te nadzoruje i doskonali.
Czy warto zatem wdrażać system przeciwdziałania korupcji? Oczywiście, można hipotetycznie założyć że poziom etyczno-moralny społeczeństwa jest bardzo wysoki, że istnieje jednoznaczne prawo wprowadzające czytelne zasady karania wszelkich przejawów korupcji, że prawo to jest w pełni przestrzegane i egzekwowane itd. Ale niestety tak nie jest i korupcja w mniejszym lub większym stopniu występuje we wszystkich krajach i społecznościach świata.
Certyfikacja
System może być wdrażany w każdej organizacji, w której istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia jakiegokolwiek działania korupcyjnego. Wychodzi on naprzeciw przyjętej strategii antykorupcyjnej kraju. Wymagania systemu przeciwdziałania korupcji stanowią uzupełnienie wymagań normy ISO 9001:2008, dlatego też nie może być on certyfikowany samodzielnie, lecz łącznie z systemem zarządzania jakością. System przeciwdziałania korupcji nie może być potwierdzeniem przez jednostkę certyfikującą uczciwości i rzetelności danej organizacji, ale woli takiego działania, wyrażonej przyjętą przez organizację polityką antykorupcyjną i konsekwentnym jej wdrażaniem.
Ponieważ wystąpienie jakiegokolwiek przejawu korupcji warunkuje postawa człowieka, we wdrażanym systemie przeciwdziałania korupcji szczególny nacisk powinien być położony na kształtowanie świadomości pracowników na wszystkich poziomach zarządzania organizacją (prze szkolenia, motywację, komunikację wewnętrzną, klimat i kulturę organizacji, przywództwo itp.).
System antykorupcyjny formułuje 26 dodatkowych wymagań, uzupełniających wymagania normy ISO 9001:2008. Dotyczą one między innymi dokumentacji systemu, polityki, przeglądu systemu przez kierownictwo, świadomości i szkolenia pracowników, komunikacji z klientem, zakupów, monitorowania i pomiarów procesów, działać korygujących i zapobiegawczych.
Analiza procesów
Punktem wyjścia do opracowania i wdrożenia systemu antykorupcyjnego jest analiza procesów realizowanych w organizacji pod kątem potencjalnych możliwości wystąpienia w nich działań korupcyjnych. Powinna być ona przeprowadzona łącznie z analizą podstawowych regulacji prawnych związanych ze specyfikacją działania danego procesu i całej organizacji. Tak prowadzona analiza procesów powinna wskazać potencjalne miejsca powstania zjawisk korupcyjnych oraz służby podatne na tego rodzaju działania. Uwaga powinna być zwrócona na procesy, w których występuje bezpośredni kontakt bądź z klientem bądź też z dostawcą. Kolejnym krokiem jest przeprowadzenie analizy ryzyka wystąpienia działania korupcyjnego oraz określenie środków zaradczych, których celem jest wyeliminowanie zagrożenia korupcyjnego lub zmniejszenie prawdopodobieństwa jego wystąpienia.
Czynnik ludzki
W każdym systemie najważniejszym ogniwem jest człowiek, dlatego istotne znaczenie mają te wszystkie działania, które służą podnoszeniu świadomości pracowników. Personel uczestniczący w procesach decyzyjnych powinien być kwalifikowany w sposób zapewniający rzetelny i uczciwy przebieg tych procesów.
Szczególnie czytelne w systemie powinny być działania związane z klientem i dostawcą. Organizacja powinna ustanowić i udokumentować zasady postępowania w przypadku stwierdzenia, że ustalone procedury w systemie antykorupcyjnym nie są przestrzegane lub pojawiły się symptomy korupcji albo wątpliwości odnośnie legalności prowadzonych działań. Powinna być również zapewniona identyfikowalność każdego procesu decyzyjnego w celu umożliwienia jego późniejszego odtworzenia przez jednoznaczną identyfikację związanych z danym procesem osób, dokumentów i zapisów.
Proces decyzyjny, w stosunku do którego istnieje podejrzenie korupcji, musi być identyfikowalny i nadzorowany tak, aby zapobiec negatywnym skutkom podjętej decyzji. Ponieważ nawet najlepsze rozwiązania systemowe nie eliminują całkowicie zagrożenia korupcją, prawidłowo opracowany i wdrożony system powinien zapewnić identyfikację wszelkich podejrzeń oraz uruchomić system nadzoru nad podejrzanym procesem.
dr inż. Krystyna Stephens